Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı ve Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) Yönetim Kurulu Başkanı Abdullah Tancan, geçen yıl Gün Öncesi Piyasası’nda (GÖP) yaklaşık 190 teravatsaatle Türkiye’de tüketilen elektriğin yüzde 59’u kadar işlem gerçekleştiğini bildirdi.
Tancan, AA muhabirine, Türkiye’nin enerji borsası EPİAŞ’ın 2023 çıktılarını ve enerji dönüşümündeki rolünü değerlendirdi.
Geçen yıl enerji piyasası yazılımlarının altyapısını oluşturan Enerji Piyasası Yönetim Sistemi’nin yenilenmesinin hızla değişen piyasa ihtiyaçlarına uyumu kolaylaştırdığını dile getiren Tancan, bu dönemde Şeffaflık Platformu 2.0. ile sistemin yeniden yapılandırıldığını söyledi.
Tancan, Gün İçi Piyasası (GİP) 2.0. projesiyle raporların takip edilebildiği ve limit işlemlerinin yönetilebilir hale geldiğini belirterek, “Teklif eşleşme oranı, minimum teklif fiyat adımı, teklif sunma ve güncelleme zaman aralığı gibi özellikler ile algoritmik ticaretin daha iyi şartlarda yapılmasına imkan sunduk.” diye konuştu.
Geçen yıl Şarj Ağı İşletmecileri-Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti (YEK-G) Belgesi Entegrasyonu Projesi’nin de hizmete alındığını, böylece şarj ağı işletmeci lisansına sahip katılımcıların istasyonlarını “Yeşil Şarj İstasyonu” olarak nitelendirebildiğini dile getiren Tancan, “Yaptığımız yeniliklerle YEK-G sisteminin işlem hacminin daha da artacağını öngörüyoruz.” ifadesini kullandı.
Geçen ay 18,6 teravatsaat eşleşme miktarıyla GÖP’te tüm zamanların aylık rekoru kırıldı
Tancan, GÖP’te eşleşme miktarının 2023’te önceki yıla göre yüzde 5,7 artışla yaklaşık 190 teravatsaate ulaştığını vurgulayarak, “Türkiye’de tüketilen elektriğin yüzde 59’una tekabül eden elektrik enerjisi kadar işlem gerçekleşti.” dedi.
Küresel enerji krizinin etkisiyle 2022’de yüzde 340 artışla 454 milyar liraya ulaşan işlem hacminin ise geçen yıl yüzde 6,5 azalarak 424,6 milyar lira olduğunu söyleyen Tancan, “Geçen ay GÖP eşleşme miktarı önceki aya kıyasla yüzde 14,5 artarak 18,6 teravatsaat olarak gerçekleşti. Bu eşleşme miktarıyla tüm zamanların aylık rekoru kırıldı.” diye konuştu.
Tancan, GİP’te ise toplam eşleşme miktarının 2022’ye göre yaklaşık yüzde 6 artarak 18,6 teravatsaat, işlem hacminin 81,88 milyar lira olarak hesaplandığını açıkladı.
Vadeli Elektrik Piyasası’nda katılımcı sayısının 2023 sonu itibarıyla 45’e ulaştığını belirten Tancan, “2023’te önceki yıla göre toplam eşleşme miktarı yaklaşık yüzde 41 artarak 40,2 gigavatsaat, işlem hacmi ise yaklaşık yüzde 206 artarak 289,4 milyon lira oldu. Açıldığı günden bugüne tüm kontratlarda toplam eşleşme miktarı 731,13 gigavatsaat, toplam işlem hacmi ise 1,66 milyar lira olarak gerçekleşti.” dedi.
Tancan, dünya genelindeki ekonomik krizin getirdiği belirsizlikler ve enerji krizi kaynaklı maliyet artışlarının tüketiciye yansımamasının amaçlandığı kaynak bazlı azami uzlaştırma fiyat (AUF) mekanizması ve kurdaki hareketlilik gibi nedenlerle geçen yıl vadeli elektrik piyasalarında işlem miktarlarının düşük seyrettiğine dikkati çekerek şöyle devam etti:
“Doğal gaz ve kömür fiyatlarındaki geri çekilmelerin krizin etkilerinin azaldığına işaret ettiğini düşünebiliriz. AUF mekanizmasının sonlanmasının ve özellikle Karadeniz gazının doğal gaz piyasası aracılığıyla ticaretinin yapılmasının, ilerleyen süreçlerde vadeli elektrik piyasasında likiditeyi artıracağını düşünüyoruz.”
Tancan, YEK-G Sistemi ve Organize YEK-G Piyasası’na ilişkin de “Toplam işlem hacmi yaklaşık 10 kat artışla 4,14 milyon lira ve piyasa eşleşme miktarı yaklaşık 2,5 kat artışla 3,3 teravatsaat olarak gerçekleşti.” bilgisini verdi.
“Türkiye, doğal gaz piyasasındaki olgunluğuyla öne çıktı”
Geçen yılın Türkiye’nin bölgesel ticaret merkezi olmasına yönelik çalışmaların hızlandırıldığı bir yıl olduğuna işaret eden Tancan, “Eylül 2018’de işleme açtığımız Spot Doğal Gaz Piyasası ile Ekim 2021’de işleme açtığımız Vadeli Doğal Gaz Piyasası’nın, diğer çevre ülkelere kıyasla ülkemizin bölgesinde üstleneceği merkez ülke rolüne katkı sağlayarak bu güçlü hedefin temellerini oluşturduğunu söyleyebiliriz.” diye konuştu.
Tancan, spot doğal gaz piyasasında 25 Mart 2022’de 55,9 milyon standartmetreküple en yüksek eşleşme miktarına ulaşıldığını ifade ederek, Avrupa Birliği (AB) içinde alternatif gaz tedariki arayışında Türkiye’nin, Asya ile Avrupa arasındaki gaz güzergahında yer alması ve bölge ülkelerine göre doğal gaz piyasasındaki olgunluğuyla öne çıktığını söyledi.
Doğal gaz piyasaları açısından 2023’ün fırsatlarla dolu olduğu kadar zor bir yıl da olduğunu dile getiren Tancan, yıllık ticaret hacmi açısından toplam eşleşme miktarının 2022’ye göre yüzde 50,6 gerileyerek 1,03 milyar standartmetreküp olarak kayıtlara geçtiğini bildirdi.
Tancan, yıllık doğal gaz tüketiminin 2023’te önceki yıla göre yüzde 8,2 düşüşle 51,45 milyar standartmetreküpe gerilediğini belirterek, “2022’de ülkemizin toplam doğal gaz tüketiminin yüzde 3,7’si spot doğal gaz piyasasında gerçekleşirken, 2023’te bu oran yüzde 2 oldu.” dedi.
“Karbon piyasası projesinin yazılım ayağını başlattık”
Türkiye’nin 2053 karbon nötr hedefi için kritik öneme sahip Emisyon Ticaret Sistemi’nde (ETS) pilot dönemin ekimde başlayacağını söyleyen Tancan, “Bu, sistemin kurulması ve karbon piyasalarının sağlıklı işletilmesi için bir yıldan az bir zamanımız olduğu anlamına geliyor. Bu nedenle EPİAŞ olarak çalışmalarımızı titizlikle yürütüyoruz.” ifadesini kullandı.
Tancan, EPİAŞ’ın karbon piyasasının işletilmesine yönelik hazırlıklarını kurulduğu günden itibaren sürdürdüğünü belirterek şunları kaydetti:
“Karbon piyasalarına yönelik AB, Amerika, Güney Kore, Meksika, İngiltere gibi uluslararası örnekleri inceleyerek ülkemizde hayata geçirilmesi planlanan karbon piyasalarına ilişkin iş geliştirme çalışmalarımızı tamamladık. Taslak yönetmelikte yer alan hükümler çerçevesinde proje yönetim birimimiz koordinasyonunda iş birimlerimizle bilgi teknoloji ekiplerimizi bir araya getirerek karbon piyasası projesinin yazılım ayağını başlattık. Proje kapsamında ekran tasarımları ve yazılım çalışmalarımıza devam ediyoruz.”
EPİAŞ’ın, karbon piyasaları, yeşil hidrojen sertifika sistemi ve beyaz sertifika gibi piyasa temelli mekanizmalarla Türkiye’nin enerji dönüşümünde önemli rol üstleneceğini dile getiren Tancan, “Hidrojen üretiminin kaynak bazlı belgelendirilmesi amacıyla YEK-G sistemine benzer bir sertifika sistemi olan Yeşil Hidrojen Sertifika Piyasası’nı EPİAŞ bünyesinde gerçekleştirmek için gerekli hazırlık çalışmalarına devam ediyoruz.” dedi.
