Antarktika’nın etrafındaki deniz buzunun her yıl büyüyüp küçülmesi gibi, kıtanın üzerindeki ozon deliği de büyüyüp küçülüyor. İlginç bir şekilde bu yıl, bu delik çok büyüdü. Aktarılanlara göre Antarktika üzerindeki ozon deliğinin Brezilya’nın üç katı büyüklüğüne ulaştı. Avrupa Uzay Ajansı‘nın (ESA) Copernicus Sentinel-5P uydusundan alınan gözlemler, ozon deliğinin 16 Eylül 2023’te yaklaşık 26 milyon kilometrekarelik bir alana ulaştığını gösteriyor. Bu sonuçlar da deliği şimdiye kadar gözlemlenen en büyük mevsimsel deliklerden biri yapıyor. En büyük ozon deliği ise 2000 yılında, 28,4 milyon kilometrekare alana ulaştığı zaman meydana gelmişti.
Ozon doğal bir şekilde oluşan bir gazdır ve stratosferde bizi güneşin ultraviyole ya da UV ışınlarından koruyan katman bulunur. 1985 yılında Antarktika’nın üzerinde ozon tabakasında bir delik keşfedildi ve daha sonra bu durum insanların karbonsuzlaştırıcı maddeler kullanmasıyla ilişkilendirildi. O zamandan beri bu maddelerin kullanımı yasaklandı ve deliğin boyutu yakından izlenmeye başlandı.
2050’de eski haline geri dönebilir
Ancak ozon deliği, stratosferdeki sıcaklık değişimleri ve rüzgar koşulları nedeniyle mevsimsel olarak büyüyüp küçülmeye devam ediyor ve Eylül ortası ile Ekim ortası arasında maksimum seviyeye ulaşıyor. Copernicus Atmosfer İzleme Servisi kıdemli bilim insanı Antje Inness yaptığı açıklamada, “Operasyonel ozon izleme ve tahmin hizmetimiz, 2023 ozon deliğinin Ağustos ortasından bu yana hızla büyüdüğünü gösteriyor” dedi. Bilim insanlarına göre normalden daha yüksek bir büyümenin oluşma nedeni, Ocak 2022’de meydana gelen ve havaya büyük miktarlarda su buharı karışmasına neden olan Hunga Tonga volkanik patlaması olabilir. Su buharının kloroflorokarbonların (CFC’ler) reaksiyona girerek ozon tabakasının incelmesini hızlandırdığı düşünülüyor.
Öte yandan mevsimsel olarak büyük bir büyüme yaşanmasına rağmen, ozon deliğinin boyutu genel olarak azalmaya devam ediyor. ESA’nın Copernicus Sentinel-5P görev yöneticisi Claus Zehner, “Montreal Protokolü ve insan kaynaklı ozon tabakasını incelten maddelerin azaltılması sayesinde, bilim insanları şu anda küresel ozon tabakasının yaklaşık 2050 yılına kadar tekrar normal durumuna ulaşacağını tahmin ediyor” dedi.
